1. Παράμετροι Επιτυχίας

Η επιτυχία του έργου εξαρτάται από το βαθμό ενεργοποίησης και συμμετοχής των μελών ΔΕΠ/ΕΠ καθώς και τον αριθμό των Ανοικτών Μαθημάτων που θα αναπτυχθούν.

Η μακροπρόθεσμη επιτυχία του έργου θα εξαρτηθεί και από την υποδοχή της από το ευρύ κοινό, η οποία συναρτάται από την ποιότητα, τον τρόπο οργάνωσής του εκπαιδευτικού υλικού, καθώς και την παιδαγωγική προσέγγιση παρουσίασής του.

Πηγή: Gunet, http://ocw-project.gunet.gr/eimai-melos-dep-ep/parametroi-epityxias.html

2. Συνήθεις και Εύλογες Ανησυχίες

H διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι σε κάθε δράση ανάπτυξης περιεχομένου Ανοικτών Μαθημάτων εγείρονται εύλογες ανησυχίες και ενστάσεις από τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ. Τα κυριότερα σημεία προβληματισμού, όπως αναφέρονται από το Open Courseware Consortium, είναι τα ακόλουθα:

Παρουσία φοιτητών στα αμφιθέατρα

“Οι φοιτητές μου δε θα έρχονται στο αμφιθέατρο εάν οι διαλέξεις και το υλικό είναι διαθέσιμο στο Διαδίκτυο”: μία φράση η οποία αντικατοπτρίζει μία από τις πιο συχνές ανησυχίες των μελών ΔΕΠ/ΕΠ.

Η απάντηση σε αυτήν την ανησυχία είναι η παρότρυνση των μελών ΔΕΠ/ΕΠ στην προσαρμογή της διδακτικής τους μεθόδου. Έχοντας το εκπαιδευτικό υλικό και τις καταγεγραμμένες διαλέξεις ενός μαθήματος διαθέσιμα στο Διαδίκτυο, είναι πλέον δυνατή η αξιοποίηση τους ως μέρος της προετοιμασίας των φοιτητών προτού έρθουν στην τάξη. Η προετοιμασία επιτρέπει αφενός στους φοιτητές να κατανοήσουν καλύτερα το μάθημα στη τάξη, αφετέρου στα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ να εμβαθύνουν στο μάθημα ή/και στην επίλυση αποριών, κάτι που πριν δεν ήταν δυνατόν λόγω του περιορισμένου χρόνου. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η παρουσία των φοιτητών στο μάθημα δε θα μειωθεί αν  τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ στην αρχή του εξαμήνου εξηγήσουν το παραπάνω στους φοιτητές τους. 

Διάθεση χρόνου

Αν και δεν είναι σπάνιο τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ να αναπτύσσουν μόνοι τους τα ανοικτά μαθήματα, η διεθνής πρακτική είναι οι αντίστοιχες δράσεις να προσλαμβάνουν προσωπικό υποστήριξης ή φοιτητές για την ανάπτυξη των μαθημάτων. Στις δραστηριότητες του προσωπικού υποστήριξης συμπεριλαμβάνεται η διαμόρφωση του υλικού, ο έλεγχος των πνευματικών δικαιωμάτων και η ανάρτηση του υλικού στο Διαδίκτυο. Αυτή την πρακτική ακολουθεί και το έργο, προκειμένου το μέλος ΔΕΠ/ΕΠ να διαθέσει το λιγότερο δυνατό χρόνο.

Έτσι, το μέλος ΔΕΠ/ΕΠ θα έχει το ρόλο του καθοδηγητή και συμβούλου, θα κατευθύνει την ομάδα υποστήριξης, θα απαντά σε ερωτήσεις τους και θα προβαίνει στο τελικό έλεγχο του υλικού και του μαθήματος προτού δημοσιοποιηθεί ως ανοικτό μάθημα. Είναι συχνό φαινόμενο, η διαδικασία ανάπτυξης ανοικτού μαθήματος να εμπνέει τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ στο να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο προκειμένου να βελτιώσουν τα μαθήματά τους. Η συνεχής βελτίωση του περιεχομένου των μαθημάτων, που αποτελεί μία από τις βασικές υποχρεώσεις των μελών ΔΕΠ/ΕΠ, αναδεικνύεται ως ένα από τα οφέλη που απορρέουν από την ανάπτυξη των Ανοικτών Μαθημάτων.  

Διάθεση εκπαιδευτικού υλικού

Είναι συχνό φαινόμενο τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ και η Ακαδημαϊκή Διοίκηση να θεωρούν το εκπαιδευτικό υλικό ως την κορωνίδα του Προγράμματος Σπουδών και την ουσία της προσφοράς τους στους φοιτητές. Άλλωστε το εκπαιδευτικό υλικό αποτελεί το κύριο περιεχόμενο των συγγραμμάτων που εκδίδουν.

Τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ που αποτελούν ένθερμους υποστηρικτές των Ανοικτών Μαθημάτων μπορούν να επισημάνουν στα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ που αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τα Ανοικτά Μαθήματα τους τρόπους με τους οποίους η αξία του εκπαιδευτικού υλικού αυξάνεται όταν γίνεται ανοικτά διαθέσιμο.  

Πνευματική ιδιοκτησία

Η αντιμετώπιση των θεμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας συχνά είναι περισσότερο θέμα καλής τήρησης αρχείων. Μια σειρά από εργαλεία που βρίσκονται σε εξέλιξη μπορεί να συμβάλλει στη βελτιστοποίηση της διαδικασίας. Πολλοί περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να μοιραστούν το περιεχόμενο τους από ότι θα ανέμενε κανείς και πολλοί είναι ενθουσιασμένοι με την δημοσιοποίηση των Ανοικτών Μαθημάτων τους.

Υπονόμευση συγγραμμάτων και δημοσιεύσεων

Οι περισσότεροι καθηγητές είναι ρεαλιστές όσον αφορά την πιθανότητα αποκόμισης κέρδους από τα δικαιώματα των συγγραμμάτων και των δημοσιευμένων εργασιών τους. Καθώς η αποκόμιση κέρδους για τους εκδοτικούς οίκους είναι σημαντική, οι καθηγητές μπορεί να ανησυχούν ότι η ύπαρξη ενός Ανοικτού Μαθήματος μπορεί να λειτουργήσει υπονομευτικά στις προσπάθειες τους να εξασφαλίσουν την εν λόγω δημοσίευση ή έκδοση. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα Ανοικτά Μαθήματα στην πραγματικότητα προωθούν την πώληση των σχετικών συγγραμμάτων των καθηγητών και διευρύνουν την αγορά για τις εκδόσεις αυτές καθώς αυξάνουν την αναγνωσιμότητα των βιβλίων των καθηγητών και καταδεικνύουν το τρόπο χρήσης του συγγράμματος  μέσα στην τάξη.

Πηγή: Gunet, http://ocw-project.gunet.gr/eimai-melos-dep-ep/syni8eis-kai-eyloges-anhsyxies.html

3. Οφέλη

Τα παρακάτω οφέλη που απορρέουν από τη συμμετοχή ενός μέλους ΔΕΠ/ΕΠ στη δράση Ανοικτών Μαθημάτων δημιουργούν σημαντικά κίνητρα για τη συμμετοχή τους:

Υποστήριξη στην ανάπτυξη των μαθημάτων

Ένα μέλος ΔΕΠ/ΕΠ δε διαθέτει χρόνο ή τεχνικές δεξιότητες – ούτε απαιτείται – για την ανάπτυξη ψηφιακών μαθημάτων. Επίσης, εν γένει δε γνωρίζει ποιός είναι ο βέλτιστος τρόπος παρουσίασης του υλικού στο Διαδίκτυο με βάση παιδαγωγικά κριτήρια. Η ομάδα υποστήριξης, σε συνεργασία με το μέλος ΔΕΠ, θα αναλάβει την ανάπτυξη ενός νέου μαθήματος ή την αναβάθμιση ενός υπάρχοντος στην Ηλεκτρονική Τάξη eClass. Ειδικότερα, η ομάδα υποστήριξης θα αναλάβει τα παρακάτω:

• Την ψηφιοποίηση μέρους του εκπαιδευτικού υλικού, εάν και όπου απαιτηθεί.

• Την αναδιαμόρφωση των αρχείων παρουσιάσεων (πχ. Powerpoint) και των εγγράφων κειμένου (πχ. Word), ώστε να ανταποκρίνονται σε προδιαγραφές προσβασιμότητας για άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑμΕΑ).

• Την ανάπτυξη της δομής και του περιεχομένου του μαθήματος,  ώστε να ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές της πρόσκλησης της πράξης, οι οποίες αφορούν τεχνικά και παιδαγωγικά χαρακτηριστικά.

• Την ανάρτηση του  εκπαιδευτικού υλικού στην πλατφόρμα που θα φιλοξενεί τα Aνοικτά Mαθήματα.

• Τη μεθοδική αντιμετώπιση τυχόν ζητημάτων πνευματικής ιδιοκτησίας του εκπαιδευτικού υλικού, όπως εικόνες από βιβλία κ.α.

• Την καταγραφή, επεξεργασία, ανάπτυξη και δημοσιοποίηση βιντεοδιαλέξεων.

• Τη ζωντανή μετάδοση διαλέξεων.

Συνεχής βελτίωση του περιεχομένου των μαθημάτων

Η ενασχόληση με την ανάπτυξη και τη συντήρηση Ανοικτών Μαθημάτων δημιουργεί συνθήκες συνεχούς πνευματικής πρόκλησης για τη βελτίωση του περιεχομένου των μαθημάτων και της ακολουθούμενης πρακτικής της διδασκαλίας.

Ευκαιρία για την αντιμετώπιση ζητημάτων πνευματικής ιδιοκτησίας

Το έργο προσφέρει μια ευκαιρία για τη συστηματική αντιμετώπιση ζητημάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που τυχόν προκύψουν. Ειδικότερα, σήμερα που η συζήτηση για τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας βρίσκεται στην ακμή της, είναι σημαντικό να απαντηθούν, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Ιδρύματος, τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Διεύρυνση και αύξηση του ακροατηρίου

Η ανάπτυξη και διάθεση ενός ψηφιακού μαθήματος ανοικτής πρόσβασης διευρύνει και αυξάνει το ακροατήριο που μελετά το αντικείμενο.
Το ακροατήριο ενός Ανοικτού Μαθήματος ξεπερνά τους φοιτητές του Τμήματος που παρακολουθούν ένα συγκεκριμένο μάθημα. Μπορεί να διευρύνεται σε φοιτητές άλλου Τμήματος του ίδιου Ιδρύματος, φοιτητές άλλων Ιδρυμάτων, αποφοίτους του Τμήματος ή άλλων Τμημάτων με ίδιο ή παρεμφερές αντικείμενο. 

Ανάπτυξη και διάθεση βιντεοδιαλέξεων

Η καταγραφή βιντεοδιαλέξεων απαιτεί τεχνική υποστήριξη από εξειδικευμένη ομάδα.

Για όσα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ ενδιαφέρονται για την καταγραφή των βιντεοδιαλέξεων, η συμμετοχή τους στη εν λόγω δράση θα παρέχει αυτή τη δυνατότητα.

Ενίσχυση της φήμης και προβολή των συγγραμμάτων

Η διεθνής πρακτική έχει δείξει ότι η διάθεση Ανοικτών Μαθημάτων από μέλη ΔΕΠ/ΕΠ βοηθά στην προώθηση των συγγραμμάτων τους. Πρέπει να σημειωθεί ότι η διάθεση ηλεκτρονικών συγγραμμάτων δεν αποτελεί αντικείμενο ή στόχο του έργου.

Ενίσχυση της φήμης του Ακαδημαϊκού Τμήματος και του Ιδρύματος

Είναι προφανές ότι ο αριθμός και η ποιότητα των Ανοικτών Μαθημάτων ενός Ακαδημαϊκού Τμήματος ή του Ιδρύματος ενισχύει την εικόνα τους, σε σύγκριση με Τμήματα ή Ιδρύματα που διαθέτουν λιγότερα ή καθόλου Ανοικτά Μαθήματα.

Η καλή εικόνα αποτελεί έναν από τους παράγοντες που προσελκύει τους καλύτερους μαθητές να επιλέξουν ένα συγκεκριμένο Τμήμα ή Ίδρυμα προκειμένου να φοιτήσουν σε αυτό.

Συμμετοχή στην κοινότητα δημιουργών μαθημάτων ως ενεργό μέλος

Η συμμετοχή στη δράση αποτελεί ευκαιρία για ένα μέλος ΔΕΠ/ΕΠ να αποτελέσει ενεργό μέλος της κοινότητας δημιουργών ψηφιακών μαθημάτων, τόσο σε επίπεδο Ιδρύματος, όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Πηγή: Gunet, http://ocw-project.gunet.gr/eimai-melos-dep-ep/ofelh.html

3. Συχνές Ερωτήσεις

Για ποιό λόγο να ασχοληθώ με τα Ανοικτά Μαθήματα;

Ανατρέξτε στη σελίδα που περιγράφει αναλυτικά τα οφέλη από τη συμμετοχή των μελών ΔΕΠ/ΕΠ στα Ανοικτά Μαθήματα.

Αφού διαθέτω ήδη υλικό των μαθημάτων στην η-Τάξη, τι παραπάνω θα προσφέρει το έργο;

Έχει διαπιστωθεί ότι πολλά μέλη ΔΕΠ/ΕΠ χρησιμοποιούν την πλατφόρμα e–Class ως αποθετήριο εκπαιδευτικού υλικού, δίχως να διαμορφώνουν μία δομή ή να παρέχουν πληροφορίες για το μάθημα. Τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ δε διαθέτουν απαραίτητα τεχνικές δεξιότητες, ούτε γνωρίζουν το βέλτιστο τρόπο οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχομένου των ηλεκτρονικών μαθημάτων. Στόχος του έργου είναι η αναβάθμιση αφενός της δομής, αφετέρου του περιεχομένου των μαθημάτων, προκειμένου να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες προδιαγραφές. Επιπλέον, θα υπάρξει ομάδα υποστήριξης των μελών ΔΕΠ/ΕΠ στη διαδικασία ανάπτυξης των Ανοικτών Μαθημάτων.

Η ομάδα υποστήριξης:

• Θα βοηθήσει στην αναδιοργάνωση της δομής και διάθρωσης του περιεχομένου ενός μαθήματος ώστε να αποτελεί μία ολότητα που ακολουθεί τις προδιαγραφές του έργου

• Θα διαμορφώσει το εκπαιδευτικό υλικό, όπως διαφάνειες και σημειώσεις, ώστε να είναι πιο προσβάσιμο από Άτομα με Ειδικές Ανάγκες

• Θα διαχειριστεί, σε συνεργασία με το μέλος ΔΕΠ, τυχόν ζητήματα που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα

• Θα καταγράψει και θα επεξεργαστεί πολυμεσικό υλικό, όπως βιντεοδιαλέξεις.

Επιπλέον, τα Ανοικτά Μαθήματα θα είναι διαθέσιμα μέσω της οριζόντιας εθνικής πύλης Ανοικτών Μαθημάτων.

Πόσο χρόνο πρέπει να διαθέσω για την ανάπτυξη ενός Ανοικτού Μαθήματος;

Εξαρτάται από το αν το μάθημα ανήκει στην κατηγορία μαθημάτων με ελάχιστες προδιαγραφές ή στην κατηγορία μαθημάτων με πλήρεις προδιαγραφές. Την ανάπτυξη των μαθημάτων θα αναλάβει η ομάδα υποστήριξης. Ο ρόλος του  μέλους ΔΕΠ/ΕΠ θα είναι συμβουλευτικός, δηλαδή θα παρέχει το εκπαιδευτικό υλικό μαζί με κατευθυντήριες οδηγίες προς την ομάδα υποστήριξης και θα ελέγχει το τελικό αποτέλεσμα προτού δημοσιοποιηθεί.

Η διαδικασία ανάπτυξης ενός μαθήματος με πλήρεις προδιαγραφές είναι περισσότερο χρονοβόρα, καθώς το μέλος ΔΕΠ/ΕΠ θα πρέπει να ελέγξει το σύνολο των βιντεοδιαλέξεων.

H δράση μπορεί να ψηφιοποιήσει υλικό που διαθέτω αλλά δεν είναι σε ψηφιακή μορφή;

Ναι, μπορεί, αρκεί να αποτελεί ένα μικρό μέρος του συνολικού υλικού, καθώς το έργο βασίζεται στο δεδομένο ότι οι πλειονότητα των μελών ΔΕΠ/ΕΠ διαθέτει ήδη εκπαιδευτικό υλικό, όπως διαφάνειες και σημειώσεις, σε ψηφιακή μορφή.

Ποιά είναι η συχνότητα βιντεοσκόπησης των διαλέξεων;

Όλες οι διαλέξεις μαθημάτων με πλήρεις προδιαγραφές θα βιντεοσκοπούνται. Έτσι, αν ένα μάθημα διδάσκεται 4 ώρες την εβδομάδα, τότε θα προκύψει μια σειρά βιντεοδιαλέξεων με 52 επεισόδια, διάρκειας μίας ώρας το καθένα. Η σειρά αυτή θα αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο ακαδημαϊκό εξάμηνο, θα αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας και θα είναι διαθέσιμη ως πολυμεσικό περιεχόμενο του Ανοικτού Μαθήματος.

Την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά, κάποιες ενότητες του μαθήματος θα μπορούν να βιντεοσκοπηθούν ξανά, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνει με αυτόματο τρόπο, παρέχοντας μία ενημερωμένη έκδοση του Ανοικτού Μαθήματος. Αυτό, σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι κάθε ακαδημαϊκή χρονιά, θα δημιουργείται εξαρχής το Ανοικτό Μάθημα με πόρους του έργου «Ανοικτά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών».

Θα σταματήσουν να έρχονται οι φοιτητές στα αμφιθέατρα;

Η ερώτηση αυτή σχετίζεται με τη διάθεση των βιντεοδιαλέξεων στο Διαδίκτυο. Ίσως θα πρέπει να αναδιατυπωθεί η ερώτηση ως εξής: «Για ποιούς λόγους προσέρχονται σήμερα οι φοιτητές στα αμφιθέατρα; Οι λόγοι αυτοί θα πάψουν να υφίστανται μετά τη διάθεση των βιντεοδιαλέξεων στο Διαδίκτυο;»

Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η παρουσία των φοιτητών στο μάθημα δε θα μειωθεί αν τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ  εξηγήσουν στους φοιτητές τους στην αρχή του εξαμήνου ότι οι διαθέσιμες βιντεοδιαλέξεις αποτελούν μέρος της προετοιμασίας τους για το δια ζώσης μάθημα.

Η διάθεση βιντεοδιαλέξεων στο Διαδίκτυο δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες αύξησης του δυνητικού κοινού του μαθήματος. Σχετική ερευνητική εργασία έδειξε ότι  η ζωντανή μετάδοση των μαθημάτων στο Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών διεύρυνε το κοινό του μαθήματος, καθώς επέτρεψε στους φοιτητές να παρακολουθήσουν μαθήματα που ούτως ή άλλως θα έχαναν, διότι είτε ήταν άρρωστοι, είτε είχαν αποφασίσει να παρακολουθήσουν τα μαθήματα της πρωινής ζώνης και δε μπορούσαν να παραμείνουν στο χώρο του Πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της απογευματινής ζώνης των μαθημάτων. Σε κάθε περίπτωση δήλωναν ότι προτιμούν να παρακολουθούν τα μαθήματα δια ζώσης. Επιπλέον, θεωρούσαν εξαιρετικά ωφέλιμη την καταγραφή και διάθεση των βιντεοδιαλέξεων στο Διαδίκτυο. Τέλος, η διάθεση βιντεοδιαλέξεων στο Διαδίκτυο επιτρέπει στους φοιτητές να επαναλάβουν την παρακολούθηση της διάλεξης, κάτι που μέχρι τώρα δεν ήταν εφικτό.

Πώς μπορώ να χρησιμοποιώ υλικό χωρίς να ανησυχώ για τα ζητήματα copyright;

Στο πλαίσιο του έργου θα δοθούν οδηγίες και θα δημιουργηθεί μηχανισμός διαχείρισης ζητημάτων πνευματικών δικαιωμάτων.

Μπορώ να προστατεύσω τα πνευματικά δικαιώματα του εκπαιδευτικού υλικού μου;

Ναι, επιλέγοντας συγκεκριμένες άδειες χρήσης του εκπαιδευτικού υλικού. Τυπικό παράδειγμα αποτελούν οι άδειες Creative Commons. Στο πλαίσιο του έργου θα παρασχεθούν οδηγίες σχετικές με τη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων.

Yπάρχει αμοιβή για τη συμμετοχή ενός μέλους ΔΕΠ/ΕΠ;

Προβλέπεται αμοιβή για τα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ που συμμετέχουν στην ανάπτυξη μαθημάτων με πλήρεις προδιαγραφές, η οποία αφορά τον έλεγχο του περιεχομένου των βιντεοδιαλέξεων πριν την τελική δημοσιοποίηση στο Διαδίκτυο.

Πηγή: Gunet, http://ocw-project.gunet.gr/eimai-melos-dep-ep/syxnes-erwtiseis.html

4. Πώς δηλώνω συμμετοχή;

Θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον εκπρόσωπο του τμήματός σας, ο οποίος αποτελεί το συνδετικό κρίκο με την ιδρυματική ομάδα υλοποίησης του έργου ή με τον επιστημονικό υπεύθυνο του έργου κο Ηλια Γουνοπουλο.